Tabernakulum w starożytności
Tabernakulum, symbol obecności Boga wśród swojego ludu, ma swoje korzenie w starożytności. Ciężko jest jednoznacznie określić, kiedy dokładnie tabernakulum zaczęło pełnić swoją sakralną funkcję, jednak wiemy, że już w epoce Starożytnego Egiptu ten specyficzny namiot pełnił istotną rolę w religijnych obrzędach.
W Starym Testamencie, to właśnie w tabernakulum przechowywano Arkę Przymierza, która była symbolem obecności Boga wśród Izraelitów. Zarówno same tabernakulum, jak i Arka Przymierza, były traktowane z należytym szacunkiem i każde jej niewłaściwe potraktowanie było surowo karane.
Tabernakulum w średniowieczu
W średniowieczu rola tabernakulum zaczęła ewoluować. W kościołach zaczęto stosować tabernakula jako miejsce, gdzie przechowywano Najświętszy Sakrament. Konstrukcje te miały różne formy – od prostej pudelkowatej skrzyni do bogato zdobionych złotymi detalami szafek, które były umieszczane na ołtarzach. Ważnym elementem było zawsze zamknięcie, które miało zapewnić odpowiednią ochronę dla przechowywanej tam Eucharystii.
Średniowieczne tabernakula są cennymi dziełami sztuki sakralnej. Możemy je podziwiać między innymi na stronie https://www.sacrum.pl/category/tabernakula. Znajduje się tam obszerna baza danych zbiorników i szafek eucharystycznych pochodzących z różnych epok historycznych, w tym ze średniowiecza.
Tabernakulum w czasach nowożytnych
W epoce nowożytnej rola tabernakulum została jeszcze bardziej umocniona przez formalne nauczanie Kościoła. Sobór Trydencki w XVI wieku formalnie zalecił, aby Najświętszy Sakrament przechowywano w tabernakulum umieszczonym na ołtarzu głównym każdego kościoła. Było to zgodne z coraz głębszym rozumieniem Eucharystii jako realnej obecności Boga wśród swojego ludu.
W tym okresie powstawały także nowe formy tabernakulum, które były coraz mocniej związane z architekturą ołtarzową. Na przykład w baroku popularne były tabernakula w formie wieży, które były bogato zdobione i stanowiły ważny element dekoracji ołtarza.
Ewolucja tabernakulum w wiekach XIX i XX
Wiek dziewiętnasty i dwudziesty to okres, w którym doszło do kolejnych zmian w formie i roli tabernakulum. Przede wszystkim, na skutek liturgicznych reform Soboru Watykańskiego II, tabernakulum zaczęło być umieszczane w bardziej widocznym miejscu w prezbiterium.
Również forma tabernakulum uległa zmianie. Dotychczasowe, często bardzo okazałe i bogato zdobione tabernakula, zaczęły być zastępowane prostymi, ale równie godnymi konstrukcjami. Celem tych zmian było podkreślenie znaczenia Eucharystii jako centrum życia chrześcijańskiego.
Tabernakulum dzisiaj
Współczesne tabernakula, chociaż mogą różnić się od siebie formą, materiałem, z którego są wykonane, czy szczegółami zdobniczymi, mają jedno wspólne: są miejscem, gdzie przechowywana jest Eucharystia. To tutaj, w centrum liturgicznym każdego kościoła, dokonuje się najważniejsze spotkanie z Bogiem.
Na stronie sacrum.pl/category/tabernakula można znaleźć wiele przykładów tabernakulum, które są użytkowane w kościołach na całym świecie. Zapraszamy do odwiedzenia tej strony i poznania różnorodności form i stylów, które przybiera to ważne element sakralnej architektury.
Podsumowując, poniżej przedstawiamy główne punkty, które omówiliśmy:
- Tabernakulum w starożytności, kiedy przechowywano w nim Arkę Przymierza.
- Ewolucję tabernakulum w średniowieczu, kiedy zaczęło pełnić funkcję przechowywania Najświętszego Sakramentu.
- Rozwój tabernakulum w czasach nowożytnych, wraz z formalnym nauczaniem Kościoła i Soboru Trydenckiego.
- Zmiany, które zaszły w wiekach XIX i XX, a przede wszystkim reformy Soboru Watykańskiego II.
- Ostatecznie, współczesną rolę tabernakulum jako miejsca przechowywania Eucharystii.
